BSTM
VEKTÖRLER
Yön ve doğrultu
Başlangış noktası ( uygulama noktası )
Kuvvetin şiddeti , büyüklüğü , uzunluğu
Geometrik olarak kuvvetin uzunluğunu ifade eder.
Bir vektörün skaler bir sayı ile çarpımı
Bir vektör, skaler bir sayı ile çarpıldığında doğrultusu değişmeyip yönü ve şiddeti değişir.
Bir vektörün taşınması
Bir vektör,herhangi bir işlem için yönü doğrultusu şiddeti değiştirilmeden başka bir noktaya taşınabilir.
Vektörlerde Toplama
Vektörlerde toplamada üç yöntem kullanılır
- Uc Uca ekleme yöntemi
- Paralel kenar yöntemi
- Bileşenlere atırma yöntemi
1. Uc uca ekleme yöntemi
Vektörler doğrultu ,büyüklükleri değiştirilmeden ucuca eklenir ;ilk vektörün başından son vektörün ucuna çekilen vektör BİLEŞKE vektörü yani tüm vektörlerin Toplamını verir.
Bileşke vektör R ile gösterilir.
Herhangi bir sıra olmadan rastgele bir vektörün ucuna diğerinin başlangıcını ekleyerek bileşke vektör bulunur.
vektörlerin toplamı sıfır olabilir mi ?
Vektörler uc uca eklendiklerinde kapalı bir kutu oluşturuyorsa bileşke sıfır olur .
Yandaki şekilde üç vektörün bileşkesi sıfırdır.
2. Paralelkenar Yöntemi
Bu yöntem ancak iki vektörle ancak uygulanabilir .Vektörler başlangıç noktalarından birleştirilir paralel kenar oluşturulur ,vektörlerin başlangış noktasından paralel kenarın köşegeni olacak çekilde çizilen vektör bu iki vektörün bileşkesi yani toplamı olur.
Bileşke vektör R ile gösterilir.
İkiden fazla vektör varsa ikişerli olarak toplanır daha sonra diğerlerine aynı uygulama yapılır.e
İkiden fazla vektör varsa ikişerli olarak toplanır daha sonra diğerlerine aynı uygulama yapılır.Vektörleri paralel kenar yöntemle toplanmıştır.
- Paralelkenar yönteminde bileşke vektör; büyük vektörle küçük açı yapar.
- K vektörü L vektörüne eşitse İ= r olur
- L vektörü K vektöründen büyükse R ,İ açısına göre küçük olur.
- L vektörü K vektöründen küçükse R ,İ açısına göre büyük olur.
Net kuvvetin sıfır olması
- Cisimlere uygulanan kuvvetlerin bileşkesi sıfır ise cisim denge halindedir .
- Dengedeki cisimler için iki durum söz konusudur cisimler ya dengede kalır ya da sabit hızla hareket ederler.
3.Bileşenlere ayırma yöntemi
Vektörün x ve y eksenindeki izdüşümleri bileşenleridir.
Toplanacak tüm vektörlerin bileşenleri koordinat düzleminde belirlenir .Vektörlerin başlangıç noktasından itibaren x ve y sayı doğrusunda büyüklükleri işaretleri ile belirlenir . X bileşenleri ve Y bileşenleri kendi aralarında işaretleri gözönünde bulundurularak toplanır ve bileşke vektörün iki bileşeni bulunur( vektörler iki boyutta ise )
Bileşenlere ayırarak vektörlerde toplama işlermi
Bileşenlere ayırarak vektörlerde toplama işlermi
Vektörler çıkarılırken çıkarılacak vektörün tersi alınıp toplanır.Yandaki örnekte de K vektöründen L vektörü çıkarılırken L nin tersi K ile toplanmıştır.
KUVVET
- Duran cismi hareket ettiren hareket halindeki cismin hızını ,şeklini değiştren etkiye kuvvet denir.
- F ile gösterilirler.Birimi newto ya da kg /m.s2 dir
- Kuvvet , vektörün tüm özelliklerini gösterir
- Dinamometre ile büyüklüğü ölçülür.
BİLEŞKE KUVVET
- Birden fazla kuvvetin etkisini tekbaşına yapan kuvvettir diğer bir ifadeyle kuvvetlerin toplamıdır.
- R ile gösterilir .
- Kuvvetlerin bileşkesi aradaki açı kullanılacaksa geometrik hesaplarla bulunabilir.
Bileşke kuvvette özel durumlar
- iki kuvvetin maksimum büyüklükteki bileşkesi aralarındaki açı sıfır iken (aynı yön ),minumum büyüklükteki bileşkesi aralarındaki açı 180 derece iken (zıt yön ) elde edilir.
- iki kuvvet arası açı arttıkça bileşkesi küçülür.
Bileşke kuvvet büyük kuvvete daha yakındır büyük kuvvet ile küçük açı yapar
İki kuvvet eşit büyüklükte ise bileşke kuvvet açıortay üzerinde olur.
Kuvvetin eksenlerdeki bileşeni
Kuvvetlerin bileşenleri birbirlerine dik olan ya da dik olmayan eksenlere paraleller çizilerek çizilir.
Dengeleyici Kuvvet
- Bileşke kuvvetin zıttı olan kuvvete denir
- Bileşkeyi sıfırlar.
KUVVET ÇEŞİTLERİ
KUVVET ÇEŞİTLERİ
- Dış kuvvetler
- İç korunumlu kuvvetler
- Sürtünme kuvveti
- Etki - Tepki kuvvetleri
- Esneklik kuvvetleri
YAY KUVVETİ
- Üzerine kuvvet uygulandığında sıkışıp uzama özelliği göstere cisimlerdir.
- Uygulanan kuvvetin yayın doğal esnekliğini bozmayacak şiddette olması gerekir.
- Kuvvet şiddetlendikçe yaydaki uzama yada sıkışma artar.
Yay kuvveti
- Üzerine kuvvet uygulandığında sıkışıp uzama özelliği göstere cisimlerdir.
- Uygulanan kuvvetin yayın doğal esnekliğini bozmayacak şiddette olması gerekir.
- Kuvvet şiddetlendikçe yaydaki uzama yada sıkışma artar.
- Yaylar seri ve paralel bağlanarak amaca yönelik kullanılırlar.
- bir yay
AĞIRLIK
- Dünya'nın cisimlere uyguladığı kütle çekim kuvvetidir.birimi nevtondur.dinamometre ile ölçülür.
- Kütle ve ağırlı farklı kavramlardır kütle değişmeyen madde miktarıdır, maddedeki temel tanecikler değşmediği sürece kütle değişmez.
- Kütle eşitkollu terazi ile Ağırlık dinamometre ile ölçülür.
- Gezegenimizin şeklinden dolayı ağırlık ekvatör bölgelerinde az ,kutup bölgelerinde fazladır
YÜZEY TEPKİ KUVVETLERİ
- Yüzeyler kendilerine uygulanan kuvvetlere karşı yüzeylerin direncine tepki kuvveti oluşturur.
- Bu tepki kuvveti yüzeye her zaman diktir.uygulanan kuvvet değeri arttıkça tepki kuvveti de artar
SÜRTÜNME KUVVETİ
- Yüzeylerde hareket etmek isteyen ya da hareket eden cisimlerde hareket yönüne ters yönde yüzeylerin gösterdiği direnç kuvvetidir.
- Hareketi engelleyici bir kuvvettir.
- Yüzeye paralel olarak oluşur.
- Cisimden yüzeye doğru oluşan kuvvet arttıkç sürtünme kuvvetide artar.
- yüzeylerin cinsine yani prüzlülüğüne bağlıdır sütünme prüzlülüğünü ifaden eden duruma sürtünme katsayısı denir.bu katsayı 0 ile 1 arasında değerler alıp birimsizdir.
- Statik ve kinetik sürtünme kuvveti olarak incelenir.Cisim durgunken statik ,hareket halinde iken kinetik sürtünme oluşur.